…..  «Αν δεν μπορεί να μας καταλάβει το σχολείο, θα το καταλάβουμε εμείς» (γραμμένο στον τοίχο από μαθητές, σε περίοδο καταλήψεων). Έχουμε εδώ μιαν από τις πολλές πραγματώσεις του σχήματος που οι αρχαίοι ονόμαζαν ‘ανακλαστικό’ και που εμείς θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε ‘πολυσημικό’ (Βλ. κεφ. 1-7.1.3 αυτού του βιβλίου). Άλλα παραδείγματα, όπου μπορούν να εμπλέκονται:
[1] ρήματα: «–Αυτός εκεί, δουλεύει; –Όχι, αυτός δουλεύει τον κόσμο!» (προφ. λόγος) • «καλύτερα να σας μείνη το κρασί, παρά να μείνετε χωρίς κρασί! (Παπαδιαμάντης) •
[2] ουσιαστικά: «Δηλώσεις ζήτησαν οι δημοσιογράφοι από τον Υπουργό Οικονομικών Αλέξανδρο Παπαδόπουλο (…) όταν είδε τους δημοσιογράφους να επιμένουν, παρατήρησε: “εγώ δεν κάνω δηλώσεις, παίρνω δηλώσεις φορολογικές”» (εφημ.) • (πβ. με «εἴ τις φαίη τότε τὴν ἀρχὴν αὐτοῖς γίγνεσθαι τῶν παρόντων κακῶν, ὅτε τὴν ἀρχὴν τῆς θαλάττης ἐλάμβανον» του Ισοκράτη) •
[3] επίθετα: «–ΜΙΣΕΛ: θα πάω σε Δραματική Σχολή! –ΦΙΛΟΣ ΤΗΣ: Σε όποια σχολή και να πας, δραματική θα την κάνεις! (“10 Μικροί Μήτσοι”) •
[4] ένα όνομα κύριο και ένα κοινό: «και που λες, Ευτυχία, ευτυχία δεν βρήκαμε» (στίχοι τργδ.) • «Σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν» (Κ.Δ.).

Μολονότι είναι ένα από τα συχνότερα λογοπαίγνια ή ευφυολογήματα, το ‘ανακλαστικό σχήμα’ ή «ἡ χάριν ἀστεϊσμοῦ δίς ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ γινομένη χρῆσις ἐπὶ διττῆς σημασίας» (που έλεγαν οι παλαιότεροι) δεν είχε μελετηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα. Με την πληθώρα του υλικού που συγκεντρώσαμε, αναδεικνύεται όχι μόνο η συχνότητά του αλλά και η ρητορικότητά του (και η εκμετάλλευσή του σε πάσης φύσεως τίτλους, συνθήματα, διαλόγους, κτλ.). Η πρακτική χρησιμότητα της μελέτης του επιβεβαιώνεται και μέσα από γλωσσικές ασκήσεις (που σχεδιάσαμε και εφαρμόσαμε, με ανοιχτά τα λεξικά) για την εμπέδωση της πολυσημίας των λέξεων…